Cor Vonk
Schipper en mede-eigenaar TX1 én bestuurslid van EMK
Te lang hebben vissers hun mond gehouden. Met als gevolg dat er op de Noordzee steeds minder ruimte is om hun werk te doen en de beroepsgroep regelrecht in zijn voortbestaan wordt bedreigd. Hoog tijd om terug te vechten, vindt belangenvereniging EMK, voluit Eendracht Maakt Kracht.
‘Ik zei het vanochtend op de vergadering nog tegen een collega: vissers zijn ondernemers en die willen vooruit. Maar alles hangt op de politiek. De onzekerheden zijn te groot, niemand durft te investeren.’ Aan het woord is Cor Vonk, schipper en mede-eigenaar van de TX1 en bestuurslid van EMK. De vereniging bestaat pas sinds 2016, maar heeft de afgelopen twee jaar al flink van zich doen spreken. Afgelopen zomer voeren vijftien kotters van de hele Nederlandse kusstrook naar hartje Amsterdam. Daar gingen bijna zevenhonderd vissermannen plus aanhang van boord, in optocht naar de Dam om aandacht te vragen voor hun zaak.
’Vissers voor een gezonde zee’
Eerder al, bij de oprichting, waren in de week na de Wereldhavendagen in Rotterdam maar liefst vijftig schepen naar de Erasmusbrug gevaren om ‘het echte verhaal over de Noordzeevisserij’ te vertellen. Het jaar erop werd EMK uitgenodigd om op de Wereldhavendagen zelf te verschijnen, als vertegenwoordiger van de visserij. ‘We proberen elk jaar flink uit te pakken om aandacht te krijgen. Daarnaast zijn we actief op social media. We plaatsen berichten op Facebook en Twitter en reageren op anderen. Kort geleden hebben we daarvoor zelfs iemand in dienst genomen. Anders is het niet te doen. Je kunt niet zelf de hele dag in de stuurhut met je telefoon in de hand zitten. Bovendien: wij zijn ook maar vissermannen, wij kunnen geen persberichten schrijven. Ook Stella, mijn vrouw, werkt tegenwoordig parttime mee. Ze beantwoordt e-mails en houdt zich bezig met merchandising. We verkopen shirts, truien en petten met ons logo: Vissers voor een gezonde zee.’
Het is niet uit luxe dat EMK zich zo roert. ‘Vissers hebben jarenlang hun mond gehouden. Houd je maar stil, dat is het beste, was de gedachte. Maar onze bonden werden niet serieus genomen en aan alle kanten overlopen. Door de politiek, maar ook door milieuorganisaties. Dat proberen we nu om te draaien door volledige openheid van zaken te geven. We willen draagvlak creëren. Er zijn heel veel clubs die zich met de Wadden- en Noordzee bezighouden. Daar wordt veel onzin verkondigd. De Waddenzee zou al leeggevist zijn. Dat is totaal niet aan de orde. Gelukkig keert de realiteitszin langzaam terug.’
Maatschappelijke druk creëren
Cor benadrukt dat EMK breed wordt gedragen in de visserij. ‘Alle vissershavens zijn in ons bestuur vertegenwoordigd. In totaal 125 schepen zijn bij ons aangesloten. We werken zo veel mogelijk samen met de bestaande bonden, om maatschappelijke druk te creëren. Daar hebben ook de bonden baat bij. Wij kunnen het nét even scherper stellen. Zij moeten straks weer om de vergadertafel in Den Haag en Brussel. Wij hebben die verplichting niet.’
Samen met zijn broer Thijs is de 35-jarige Cor de vierde generatie van het familiebedrijf Vonk, dat door zijn overgrootvader Willem van der Vis al voor de oorlog werd gesticht. De firma had jarenlang twee kotters, totdat de TX2 in 2005 meeging in een door de overheid opgezette saneringsronde. Mede door het afstoten van één kotter hebben de Vonken een gezonde basis, constateert Cor. ‘De afgelopen vier, vijf jaar waren goed. Voor die tijd ging het een stuk minder. In 2011 zijn we met pulstuig gaan vissen. Dat ging gepaard met de nodige kinderziekten. Alles ging in het begin stuk. We hebben vier ton voor de nieuwe spullen betaald. Maar in totaal hebben we wel een miljoen moeten investeren. Dat begint zich nu terug te betalen. Onze brandstofverbruik is met 53 procent gedaald. We vissen duurzaam en met minder slijtage. En er is veel vis. Sinds het begin van de tellingen rond 1950 is er niet zo veel geweest als nu. We hebben het gewoon goed voor elkaar.’
Bedreigingen
Des te zuurder is het daarom dat de bedreigingen van buitenaf komen. Het zijn er vele. Allereerst is daar de Brexit. ‘Als die verkeerd uitvalt, kunnen we helemaal niet meer in Britse wateren vissen. Dat is meer dan de helft van de Noordzee. Als firma Vonk vissen we vijfennegentig procent van de tijd in Brits water. Mijn opa en naamgenoot Cor Vonk is daar veertig jaar geleden al mee begonnen. Hij was een van de pioniers. Tegenwoordig is zo’n tweederde van de Texelse vloot merendeels in Brits water te vinden. Het verschilt per jaargetijde, maar gemiddeld zit daar de meeste vis. Het is er dynamischer, met meer zandbanken en stroming, en dat is goed voor de visserij.’
Belangenvereniging Eendracht Maakt Kracht vecht voor toekomst
Een ander gevaar vormt de groei van het aantal windmolenparken. Die nemen niet alleen veel ruimte op de Noordzee in – het streven is vijfentwintig procent in 2030 –, ze bedreigen ook de visstand. ‘Vissen worden verjaagd door het geluid dat die parken produceren. Door de palen waarop een windmolen staat veranderen ook de stromingen. We zijn bang dat daardoor de hele Noordzee verandert. Ter hoogte van Londen staan al een paar windmolenparken. Daar lag al eeuwenlang vruchtbare modder waar veel leven in zat. In een paar jaar tijd is dat allemaal weggespoeld. Nu is het een kale vlakte, waar veel minder vis zwemt.’
Angstig zijn de vissermannen ook voor de lobby van milieugroeperingen om van grotere stukken in de Noordzee natuurgebied te maken en deze te sluiten voor de visserij. ‘Als dat nut heeft, is het nog tot daar aan toe. Maar vijfentwintig jaar geleden is de scholbox dichtgegaan. Een gebied van veertigduizend vierkante kilometer waar we niet meer mogen komen. Een paar weken geleden hebben ze er onderzoek gedaan. En wat bleek? Er zat ongeveer nul vis. Het had een paradijs moeten worden, een kraamkamer voor vis, maar het werd een deceptie. In plaats van het terug te draaien, willen ze nu nóg meer reservaten maken.’
Verboden gebied
Cor becijfert dat als alle geplande windmolenparken worden gerealiseerd, zestig procent van de Noordzee in 2030 verboden gebied is voor de visserij. ‘En daarnaast heb je dan nog het verkeersscheidingsstelsel, de snelwegen van de grote vaart. Daar kun je maar in beperkte mate vissen. De Noordzee is de drukst bevaren zee ter wereld. Dan blijft er voor ons dus niet veel over.’
Veel last hebben de vissers ook van de aanlandplicht, die bepaalt dat alles wat ze vangen aan land moet worden gebracht. Cor: ‘Oók de ondermaatse vis, die een paar jaar geleden nog terug in zee ging. Deze bijvangst telt mee voor het quotum, dat daardoor sneller is opgevist.’
En dan is daar nog de streep die ‘Brussel’ onder druk van vooral de lobby van de Franse visserijsector heeft gezet door de techniek van het pulsvissen. De definitieve handtekeningen zijn nog niet gezet, maar de maatregel lijkt onafwendbaar. ‘Zoals het er naar uitziet, mogen straks nog maar 16 of 17 van de 84 Nederlandse kotters die er nu gebruik van maken met puls blijven vissen. Als firma Vonk waren wij het zesde bedrijf dat ermee begon. We gaan er daarom vanuit dat wij door mogen. De Texelaars liepen voorop met de innovatie, de anderen keken eerst de kat uit de boom. Acht van de tien Texelse kotters vissen met puls. Als de toewijzing gebeurt op volgorde van afgifte van de ontheffingen, dan is dat gunstig voor de Texelse vloot. Ik schat dat tweederde dan door mag. Maar hoe de verdeling straks echt uitpakt, weten we niet. De regering wil daar haar handen niet aan branden en doet geen uitspraken. Die wacht eerst af wat Europa beslist.’
Terugdraaien
Die besluiteloosheid zet een rem op de investeringen. ‘Ik wil eigenlijk twee nieuwe vistuigen kopen, maar ik wacht nog even. Het is een beetje zonde als je over een half jaar moet stoppen. Dan kun je vijftig mille weggooien.’
En dat niet alleen: als hij daadwerkelijk terug moet naar de traditionele methoden, dan kost het terugdraaien alleen al anderhalve ton aan nieuw vistuig. ‘We hebben alle spullen verkocht. En dan heb ik het nog niet over de kosten die daarna komen. Drieduizend euro aan gasolie extra per week, bijvoorbeeld. Bovendien hebben we nu weinig slijtage aan onze netten. Vroeger deden we er maar een half jaar mee. De netten waarmee we nu vissen, gaan al twee jaar mee.’
Over de gevolgen op de lange termijn is Cor weinig optimistisch. ‘Onze basis is gezond genoeg, ook als alles tegenzit. Maar dat geldt niet voor alle bedrijven. Ik verwacht dat een deel toch omvalt. Niet meteen, maar na een paar jaar zeker.’
Reden genoeg om met EMK extra hard aan de bel te blijven trekken. Cor doet het met enthousiasme, maar hij durft niet te zeggen hoe groot de kans op succes is. ‘Ik heb het idee dat er meer draagvlak voor de visserijsector ontstaat. Carola Schouten is een goede minister en ook de ambtenaren van LNV zoeken steeds vaker contact met ons. We hebben al een keer om tafel gezeten, samen met Schouten en Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat. Dat is best bijzonder. In veertig minuten hebben we ons verhaal goed kunnen doen. Probleem is alleen dat het meeste in Brussel wordt beslist.’
‘Vissers hebben jarenlang hun mond gehouden’
Miljarden
Wat de aanlandplicht betreft, constateert Cor een versoepeling van de regels en meer mogelijkheden om ontheffing te krijgen. ‘Dat komt doordat we ons laten horen. Als we niks hadden gedaan, dan hadden we alles over ons heen gekregen. Maar windmolenparken zijn van een heel andere orde. Daar gaan miljarden in om. Dan zijn wij als visserijsector maar klein. Ik denk niet dat ze naar ons luisteren. De Brexit is ook lastig: daar hebben we totaal geen invloed op. Toch proberen we af en toe de aandacht te krijgen. Door bijvoorbeeld ingezonden brieven te sturen naar Fishing News, de Engelse versie van ons Visserijnieuws. We willen de Engelsen laten weten dat ze voor de gek zijn gehouden. Ze dachten door de Brexit geen last meer te hebben van de aanlandplicht en andere regels. Maar alles gaat gewoon door. Ze krijgen er op z’n hoogst wat quotum bij. Aan de andere kant: tachtig procent van wat de Engelsen vangen, wordt verkocht aan het buitenland. Als de handel door de Brexit stil komt te liggen, dan hebben ze een groot probleem.’
